AUZEF AYAY Cografi Bilgi Sistemleri 10. Ünite Özeti

Reklam Alanı 10. COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLE EROZYON UYGULAMALARI
10.1. Erozyon Analizlerinde Kullanılan CBS Tabanlı Yöntemler

Bu bölümdeki başlıca amaç Coğrafi Bilgi Sistemlerinin ve Uzaktan Algılama
Teknolojilerinin kullanım alanlarından birisi olan erozyon analizlerinde ve haritalanmasında önemini ortaya koymaktır. İnceleme sahasının erozyon duyarlılık sahalarının tespit edilmesinde ise CBS tabanlı RUSLE 3D Modeli kullanılmıştır. Uygulama için İstanbul’un Avrupa yakasında bulunan Durusu Baraj Gölü Havzası tercih edilmiştir.
Bir sahadaki erozyonunun türünü ve boyutunu pek çok özellik etkilemektedir. Ancak
ilk bakışta; anakaya, yükselti, eğim ve bakı gibi yerşekillerine ait özellikler, sıcaklık yağış, nemve rüzgâr gibi iklim elemanları, bitki örtüsü ve insan gibi faktörlerin etkisi gibi karmaşık bir olaylar bütününün erozyonu şekillendirdiğini söylemek mümkündür. Taşınan toprak miktarının tahmini veya hesaplanması amacını güden birçok değişik yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemlerden bazıları aşağıdaki gibidir.
SIMWE (Simulated of WaterErosion),
WEPP (WaterErosionPrediction Project Erosion Model)
CASC2D (Rainfall - Runoff Model),
CORINE (Coordination of Information on the Environment),
DGCONA (General DirectoratefortheConservation of the Nature),
USLE (Universal SoilLossEquation),
RUSLE (Revised Universal SoilLossEquation)…
10.2. Durusu Havzasında Erozyon Duyarlılık Sahalarının
Sınıflandırmasında Kullanılan CBS Tabanlı Yöntem
Çalışmamız, erozyon bakımından etki eden faktörleri ayrıntılı bir şekilde bilgisayar ortamında değerlendirerek nitelik ve nicelik bakımından gerçeğe yakın sonuçlar verebilen ve tüm dünyada kabul gören RUSLE tekniğinin kullanılmasıyla duyarlı sahaların tespit edilmesi ve haritalanması üzerine odaklanmıştır.
İnceleme alanında potansiyel erozyon risk alanlarının belirlenmesi ve bu alanların sınıflandırılması için, Evrensel Toprak Kaybı Denklemi (USLE)’ nin geliştirilmesi ile ortaya Formül ve içeriği aşağıda belirtilmiştir.
A = R .K .LS .C . P
A : Yıllık Ortalama Toprak Kaybı (ton/ha/yıl)
R : Yağış Erozyon Faktörü
K : Toprak Erozyon Faktörü
LS : Yamaç Uzunluk ve Eğim Faktörü
C : Zemin Örtüsü Faktörü
P : Erozyon Önleyici Diğer Faktörler

Erozyonu şekillendirici etkileri bulunan eğim, bitki örtüsü ve toprak özellikleri dikkate alınarak erozyona etki ettikleri boyut oranında bir duyarlılık sınıflandırması oluşturulmuştur
10.3. Durusu Havzasında Erozyon Duyarlılık Sahalarının
Sınıflandırmasında Kullanılan Erozyon Üzerindeki Etkili Faktörler
Yağış Erozif Özelliği; iklim özellikleri özellikle de onun yağış unsuru erozyon üzerinde
önemli etkilere sahiptir.

Durusu Havzasının Yağış ErozifHaritası

Yamaç Eğim, Uzunluk ve Yükselti Özelliği;eğim, yükselti, bakı, yarılma derecesi ve
yamaç profili gibi özellikler jeomorfolojik faktörler olarak değerlendirilmektedir.
Bu özelliklerden yamaç eğim- uzunluk – yükselti özelliği erozyonun boyutunu belirleyen önemli bir faktördür Çünkü erozyona neden olan suyun akışı ve hızını eğim şartları yönlendirmektedir.Erozyon miktarı ile eğim değerleri arasında doğru bir orantı bulunmaktadır. Aşınma ve birikme alanları olmaları bakımından yamaçların konkav ve konveks profillerine ait özelliklerin ortaya konulması bakımından da bu faktör belirleyici olmaktadır.
Akış haritası (Şekil 123) ve yamaç eğim, uzunluk ve yükselti haritalarına göre (Şekil
124) havzanın ağırlık merkezine karşılık gelen bir sahada duyarlı değerlerin yoğunluk
kazandığı görülmektedir

Şekil 123: Durusu Havzasının Akış Yönü Haritası
Toprak Direnç Özelliği; toprak, hem erozyon olayının gerçekleşmesi için gerekli
materyali sağlaması hem de erozyona neden olan önemli faktörlerin başında gelen yağış sularını absorbe etmesi ve yağış vberozif güçlere karşı direnç gösterme derecesi bakımından önem taşımaktadır

Durusu Havzasının Toprak Sınıfları Haritası

Durusu Havzasının Toprak Direnç Haritası

Zemin Örtüsü Özelliği; yağış, sızma ve akım arasındaki ilişkiyi şekillendiren ayrıca
yağmur esnasında düşen su damlalarının zemine yaptığı darbe etkisini belirleyen faktörlerin başında zemin örtü özelliği bu örtünün zemini kaplama derecesi gelmektedir.

Durusu Havzasının Zemin Örtü Sınıfları Haritası

Erozyon Önleyici Diğer Özellikler, erozyon önleyici diğer özellikler diğer bir deyişle
erozyon kontrol teknikleri aşınmaya ve taşınmaya imkân hazırlayan suyu absorbe veya kanalize ederek etkisini en aza indirmeyi amaçlar.

Durusu Havzasının Erozyon Önleyici Faktörler Haritası

10.4. Erozyon Hesaplama
Durusu Havzası’nda RUSLE 3d yöntemi kullanılarak erozyon üzerinde etkisi bulunan
başlıca faktörlerin ortaklaşa değerlendirilmesi (Şekil 130) ile iki farklı sonuç elde edilmiştir. Bunlardan ilki erozyon risk derecelerinin tespit edilmesi (Şekil 131), diğeri ise yıllık toprak kayıp miktarının (Şekil 132) belirlenmesidir. Bunlardan birincisi bakımından altı ayrı erozyon risk sınıfı belirlenmiştir. Araştırmanın ikinci sonucuna göre ise havzanın 1/2 sinden fazlasında yıllık toprak kaybı miktarının 5 Ton/Ha/Yıl değerinden daha az olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Durusu Havzasının Erozyon Risk Sınıfları Haritası

Elde edilen bu sonuçların güvenilir olup olmadığı arazi çalışmaları ile de
doğrulanmıştır. Sonuç haritasında yüksek ve çok yüksek oranda toprak kaybının gerçekleştiğilokasyonların, zemin örtüsünün olmadığı açık araziler, vadi yoğunluğu ile eğim değerlerinin fazla olduğu kısımlar, ince taneli kolayca taşınabilen toprakların bulunduğu sahalara karşılık geldiği dolayısıyla da taşınan toprak miktarının da yüksek olduğu gözlenmiştir. Sonuç olarak RUSLE yönteminin doğru sonuçlar verdiği ve bu sahalar için doğru haritalamanın yapılabildiği sonucuna varılmıştır.

İNDİRME LİNKİ

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ LİNKLER

Coğrafi Bilgi Sistemleri Ders Kitabı