11. UA VE CBS TEKNOLOJİLERİ İLE ARAZİ KULLANIMINDAKİ DEĞİŞİMİN TESPİTİ
11.1. Uzaktan Algılama ve CBS Teknolojileri İle Bolu İlinde Arazi
Arazi örtüsü değişimi çarpık kentleşme, plansız yapılaşma gibi uygulamaların neticesinde doğal koşulların aleyhine gelişme göstermektedir.
İnceleme alanının zemin örtüsü özellikleri 1990, 2000 ve 2010 yıllarına ait Landsat
(MSS-ETM- ETM+ ve Aster görüntülerinden sağlanmıştır. Uydu görüntüleri Erdas8,7
programından faydalanılarak, Orman alanlarının, yerleşim yerlerinin, tarım sahalarının ve su
alanlarının ortaya konulduğu arazi kullanım özellikleri tespit edilmiştir.
Sınıflandırma İşlem Akışı
Sınıflandırma İşlem Akışı
Uydu görüntülerinde mevcut bulunan aynı spektral özellikleri taşıyan nesnelerin
gruplandırılması temeline dayanan sınıflandırma ile eldeki referans veriler kullanılarak doğruluk analizleri yapılmıştır
Sınıflandırma sonuçları daha sonra vektör haline getirilerek
CBS ortamında analizler için hazır hale getirilmiştir
Görüntülerin sınıflandırılması iki aşamada gerçekleşmektedir.
İlk aşamada çalışma alanından hangi arazi sınıflarının çıkartılabileceğinin görülmesi, kısaca ön bilgi elde edilebilmesi amacıyla kontrolsüz
sınıflandırma uygulanmıştır
ikinci aşama olan kontrollü sınıflandırma işlemine geçilmiştir
ARAZİ KULLANIM SINIFLARI
1.tarım sahaları,
2.yerleşim alanları
3.orman alanları
4.su yüzeylerine ait sınıflar
5.ulaşım ağları
SINIFLANDIRMA İŞLEMLERİ
1.Kontrollü sınıflandırma..belirlenen tipleri kontrol imkânı vermektedir
2.Temel Bileşenler Analizi (Principal Component Analys)..uygulanmış ve önceden belirlenen sınıflara ait örnekleme bölgeleri toplanması işlemine geçilmiştir.
3.Geocover sınıflarının konumları ve referans verilerden yararlanılmıştır.
4.En Yüksek Olasılık (Maksimum Likelihood) kontrollü sınıflandırma yöntemi uygulanmıştır
Sınıflandırma işlemlerinin tüm aşamalarında ErdasImagine8.7 yazılımı kullanılmıştır.
Sınıflandırma işlemi bitirildikten sonra yapılan işlemlerin doğruluğunu tespit etmek
amacıyla sınıflandırılan görüntüler için doğruluk analizi yapılmıştır
CBS ortamında daha anlamlı olarak irdelenebilmesi amacıyla sonuçlara 3x3 likmedian filtre uygulanmıştır. Böylece fazla olan piksel sayısının azaltılması yoluna gidilmiş ve görüntüler genelleştirilmiştir.
Filtrelemeden Önceki Durum
Filtrelemeden Sonraki Durum
Filtreme sonuçları Arc GIS 9.2 programı ve ilgili menüleri kullanılarak raster formattan vektör formatına dönüştürülerek GIS ortamına aktarılmıştır. Bu aşamada ise değişim ve onun oranı ile yönü ortaya konulmuştur. Ayrıca üç farklı yıla ait uydu görüntülerine göre; inceleme alanı ve yakın çevresinde büyük bir sahada arazi kullanım sınıflarının belirlenmesi nedeniyle çok ayrıntılı bir sınıflandırmadan ziyade genel bir kanaat oluşturması bakımından (1) orman, (2) tarım, (3) Yerleşme, (4) su yüzeyi olmak üzere farklı 4 zemin örtüsü sınıfı tanımlanmış ve değerlendirilmiştir
11.2. Bolu İlinin Arazi Kullanım Özellikleri
1990 yılı arazi kullanım özellikleri bakımından kapladığı alana göre, zemin örtüsünün
yarıdan fazlasını tarım sahaları meydana getirmektedir
1990 Yılı Arazi Kullanım Özellikleri
2000 yılı arazi kullanım özellikleri bakımından kapladığı alana göre, zemin örtüsünün ½
den fazlasını yine tarım sahaları meydana getirmektedir.
2000 Yılı Arazi Kullanım Özellikleri
2010 Yılı Arazi Kullanım Özellikleri
11.3. Bolu İlinde 1990 dan 2010 a Arazi Kullanımındaki Değişimin Saptanması
Arazi Kullanım Sınıflarının 1990-2000 Ve 2000-2010 Yıllarındaki Değişim Eğilimi
1.Tarım sahaları 1990 yılında 4534,48 km² alan kaplarken 2000 yılında 4637,35 km² ye
Çıkmıştır. Bu dönemde tarım sahaları 102,87 km² saha kazanmıştır. Bu artış miktarı
orman sahalarının tahrip edilmesi ile elde edilmiştir.
2010 yılına gelindiğinde ise 4499,9 km²ye inmiştir. 2000 yılı ile 2010 yılı arasındaki azalış 137,45 km² dir. Bu azalış, nüfus artışı ve şehirleşme ile birlikte yerleşme sahalarının artması ile olmuştur.
Tarım Sahalarının 1990 dan 2010 Kadar Değişim Grafiği
2.Orman sahaları 1990 yılında 3795,77 km² alan kaplarken 2000 yılında 3660,38 km² ye
inmiştir (Şekil 148). Bu azalış eğilimi 2010 yılına kadar devam etmiş ve 3647, 15 km² ye inmiştir. Orman sahaları 1990-2000 yılları arasında 135,39 km² alan kaybetmiştir. Azalış devam etmiştir fakat azalış miktarı düşük değerlerde kalmıştır. 2000- 2010 yılları arasındaki azalış miktarı 13,23 km² olarak gerçekleşmiştir
Yerleşme Sahalarının 1990 dan 2010 Kadar Değişim Grafiği
Orman Sahalarının 1990 dan 2010 Kadar Değişim Grafiği
3.Yerleşmeler orman sahalarının aksine her dönem giderek saha kazanmış ve alanının
genişletmiştir. Yerleşmeler 1990 yılında 94,06 km² alan kaplarken 2000 yılında 125,4 km² ye çıkmıştır
Bu artış eğilimi 2010 yılına kadar devam etmiş ve 269,68 km² ye çıkmıştır. Yerleşmeler
1990-2000 yılları arasında 31,34 km² saha kazanmış, bu değer 2000-2010 yılları arasında ise 144,28 km² ye çıkmıştır. Bu artış büyük oranda tarım sahalarının kısmen de orman sahalarının işgal edilmesi ile gerçekleşmiştir
4.Su yüzeyleri de yerleşme sahaları gibi benzer karakterler göstermektedir. Su yüzeyleri 1990 yılında 4,92 km² alan kaplarken 2000 yılında 6,1 km² ye çıkmıştır
Bu artış eğilimi 2010 yılına kadar devam etmiş ve 12,5 km² ye çıkmıştır. Su yüzeyleri
1990-2000 yılları arasında 1,18 km², 2000-2010 yılları arasında ise 6,4 km² alanını
genişletmiştir. Artış büyük oranda tarım sahalarının işgal edilmesi ile gerçekleşmiştir. Su yüzeylerinin artmasında doğal göllerin artmasından ziyade yapay baraj göllerinin inşası ve alanlarını genişletmesi ile ilgilidir.
Su Yüzeylerinin 1990 dan 2010 Kadar Değişim Grafiği
11.4. Uzaktan Algılama Teknolojileri İle Bolu İlinde Arazi
Son yirmi yılı kapsayan dönem için yapılan bu arazi değişimi analizi, arazi örtüsü
sınıflarında bir değişimin olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca bu çalışmanın sonucu, inceleme alanında değişimin hızı ve büyüklüğü ile Plansız nüfus toplanma sahalarının oluşması, çarpık kentleşme ve degradasyon arasında bir paralellik olduğunu da ifade etmektedir Tüm dünyanın bir gerçeği olan bu durum inceleme alanındabelirgin olarak görülmektedir. inceleme sahası büyük oranda tarım ve orman sahalarından oluşmaktadır. Bolu Ovası ve diğer ovalar önemli derecede verimli tarım arazisi olup ovalarıçevreleyen dağlar genellikle ormanlarla kaplıdır.
İnceleme sahasında tarımsal faaliyetler öncelikli geçim kaynağı olarak dikkate çekmektedir. Bu nedenle tarımsal alan kaybını önlemek için bazı önlemler almak zaruridir. Bunlar ise kısaca aşağıdaki gibidir; Tarım dışı ekonomik faaliyetlerin tarımsal üretim üzerinde oluşturduğu sorunların araştırılması,Değişik sanayi türlerine göre yer seçimi yapılması, Sulama kanallarının civarındaki yapılaşmaların önlenmesi, Tarım alanlarının korunması konusunda merkezi ve yerel örgütler arasında gerekli iletişim ve işbirliğinin sağlanması, Tarımsal alan kaybı sorununun kaynağından
çözümlenmesinin ana ilke olarak benimsenmesi, Otoyol ve sanayi kuruluşları ile öteki
yapılaşmalar daha iyi bir planlama ile ova topraklarının dışına taşınması, Tarımsal üretime elverişli olmayan alanların şehirsel yerleşim ve sanayi alanlarına açılması için gerekli yasal düzenlemelerin yapılması ve söz konusu faaliyetler için daha fazla desteğin sağlanması gerekmektedir.
Bu önlemler çerçevesinde verimli tarım alanlarının yerleşim alanı olarak kullanımı
önlendiği gibi sanayinin neden olduğu kirlenmenin de önüne geçilmiş olunacaktı.
İNDİRME LİNKİ
COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ LİNKLER
Coğrafi Bilgi Sistemleri Ders Kitabı
